Ένα πρωί με τους Ρομά
Submitted by anastou on Mon, 06/24/2013 - 16:45Σκοπός της εργασίας μου ήταν να μελετήσω με ποιό τρόπο χρησιμοποιούν οι Ρομά τα μαθηματικά στην καθημερινή τους ζωή. Είτε στη λαική είτε στο σχολείο και να κατανοήσω με ποιό τρόπο τους φαίνονται χρήσιμα ώστε να υπολογίζουν τα χρήμτατα που βγάζουν απο τη δουλειά ή ακόμη και μια απλή άσκηση στο σχολείο. Έτσι πήρα τρεις συνεντεύξεις απο παιδιά Ρομά τα οποία και δούλευαν και πήγαιναν σχολείο. Δυστυχώς δεν επιτρεπόταν να τραβήξω βίνεο ή φωτογραφίες. Στην μελέτη ασχολήθηκα με το πως τα παιδιά των Ρομά χρησιμοποιούν τα μαθηματικά είτε στο σχολείο είτε στη λαική. Σε κάποιο σημείο βέβαια μου είπαν και για τα μέσα που χρησιμοποιούν όπως το κινήτο που έχουν κάποια παιδιά ή το playstation που έχουν και μαζεύονται και κάνουν τουρνουά Βέβαια δεν επεκταθήκαμε πολύ σε αυτό καθώς δεν την χρησιμοποιούν και τόσο. Προτιμούν όπως μου είπαν ''να παίζουν έξω μπάλα και να χωρίζονται σε νίκη βόλου και ολυμπιακός βόλου'' και να βλέπουν ποιός νικάει. Μάλιστα με έβαλαν και μένα να παίξω αλλά με έδιωξαν μετά απο λίγο γιατί ήμου μεγαλύτερος και δεν ήταν δίκαιο όπως μου είπε ο Φάνης ένα άλλο παιδί απο τον καταυλισμό.
Ασχολήθηκα με το πως χρησιμοποιούν οι Ρομα τα μαθηματικα. Είτε στη δουλεία τους είτε στην καθημερινότητα τους. Μελέτησα τον τρόπο που κάνουν τους υπολογισμούς τους τα μικρά παιδιά προκεμένου να βοηθάνε τους γονείς τους. Επιπλέον μελετησα τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν στο σχολείο και σε ποιές άλλες περιπτώσεις χρησιμοπούν τα μαθηματικά ώστε να ανταπεξέρχονται σε οτιδήποτε προκύπτει .Παρακάτω αναφέρω πιο αναλυτικά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν αλλα και με ποιό τρόπο χρησιμοποιούν τα μαθηματικά. Με την ηχογράφηση είναι πιο εύκολα να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται και να δούμε γιατί χρειάζοντα τα μαθηματικά και πως τα μαθαίνουν. Επικεντρώθηκα περισσότερο στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν τα μαθηματικά και στο λόγο που τα χρησιμοποιούν. Τα παιδιά όπως θα δούμε παρακάτω χρησιμοποιούν τα μαθηματικά τόσο στο σχολείο όσο και στη λαική. Μία μέρα στη λαική ξεκινά συνήθως νωρίς το πρωί (γύρω στις 6) όπου αφού πάνε στη λαική στήνουν τους πάγκους και ξεκινούν να πουλάνε τα προιόντα. Εκεί βοηθάνε τους γονείς τους ή αναλαμβάνουν αυτοί να κάνουν τις συναλλαγές με τους πελάτες και οι γονείς τους επιβλέπουν. Την ταμεική μηχανή οπως θα δούμε και παρακάτω δεν την χρησιμοποιούν. Στη λαική χρησιμοποιούν τα μαθηματικά για να κάνουν υπολογισμούς ,να δώσουν ρέστα ,να κοστολογήσουν τα προιόντα και να είναι άνετοι γενικά με τις συναλλαγές. Στο σχολείο από την άλλη χρησιμοποιούν τα μαθηματικά καθαρά για αυτό το λόγο. Σίγουρα είνα πιο άνετοι στους υπολογισμούς από τα υπόλοιπα παιδιά αλλά δεν δίνουν και τόση σημασία στα εφόδια που τους δίνει το σχολείο καθώς ένα πολύ μικρό ποσοστό των παιδιών αυτών αποφασίζουν να σπουδάσουν. Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά ακολουθούν τη δουλειά των γονιών τους και τα μόνα εφόδια που θεωρούν ότι χρειάζονται τα παίρνουν από τους γονείς τους και έτσι δεν δίνουν ιδιαίτερη σηαμσία στο σχολείο. Όπως θα δούμε και παρακάτω βασικοί διάμεσοι γραμματισμού είνα οι γόνεις καθώς οι δάσκαλοι έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Παρόλα αυτά οι δάσκαλοί τους τους προτρέπουν συνεχώς να μην αφήσουν το σχολείο και να συνεχίσουν με αυτό και σε μεγαλύτερες τάξεις.
Είναι πολυ σημαντικό να μελετάς από κοντά την ζωή κάποιων ανθρώπων προκειμένου να κατανοήσεις τον τρόπο που σκέφτονται και δρουν.'Ετσι αποφάσισα να κάνω αυτην την έρευνα προκειμένου να δω πως χρησιμοποιούν τα μαθηματικά στην καθημερινή τους ζωή και σε ποιούς τομείς τους χρησιμεύουν. Είναι ενας αξιόπιστος τρόπος προκειμένου να καταλάβεις αλλα και να μελετήσεις τον τρόπο ζωής των ανθρώπων που έχεις επικεντρώει το ενδιαφέρον σου. Άλλωστε τόσο στο βιβλίο της Λυδάκη όσο και σε άλλα βιβλία γίνεται αναφορά για την σημασία της επιτόπιας έρευνας. Αλλά και απο προσωπική εμπειρία λόγω μιας εθνογραφικής που έκανα για την πτυχιακή μου κατάλαβα ότι μέσω της επιτόπια έρευνας και των συνεντεύξεων ο ερευνητής είναι σε θέση να καταλάβει πολλά περισσότερα πράγματα απο το να τα διαβάσει ή να τα μελετήσει μέσω ερωτηματολογίων καθώς στην επιτόπια έρευνα η επαφή είναι αμμεση και έτσι η πιθανότητα μη κατανόησης κάποιων πραγμάτων μειώνεται.
Αρχικά προσπάθησα να προσεγγισω τα παιδιά με μια απλή καθημερινή συζήτηση για το πως περνάνε πως τα λένε ποσο χρονών είναι κτλ . Όταν κέρδισα λίγο την εμπιστοσύνη τους άρχισα να τα ρωτάω τις ερωτήσεις χωρίς όμως να ρωτάω μόνο αυτά αλλα άλλαζα και κουβέντα καμιά φορά προσπαθώντας να το συνδυάσω με κάτι που τους άρεσε. Δυσκολία συνάντησα στο γεγονός ότι δεν με εμπιστεύτηκαν και έτσι δεν μου επέτρεψαν να τραβήξω βίντεο ή φωτογραφίες και με πολλές συζητήσεις κατάφερα να ηχογραφήσω την συνέντευξη. 'Αλλη μια δυσκολία που είχα ήταν στο ότι για να μου κάνουν πλάκα μιλούσαν στα τσιγγάνικα και δεν απαντούσαν σοβαρά κάποιες φορες. Επιπλέον έκπληξη μου προκάλεσαν τα σπίτια τους καθώς και ο τρόπος που ζούνε ο οποίος είναι πολύ διαφορετικός απο τον δικό μας.Στη συνέντευξη συμμετείχαν τρία παιδιά, ο Γιάννης ,ο Πέτρος και ο Δημήτρης.(χρησιμοποιούνται ψευδώνυμα για ευνόητους λόγους). Η συνέντεξη αποτελούνταν απο ερωταπαντήσεις και διάλογο. Τα παιδιά συνήθως ξέφευγαν απο την ερώτηση που τους έκανα κάθως κουράζονταν ή βαριόντουσαν. Δεν μπορούσα κατευθείαν να μπώ στο θέμα και έτσι άρχισα την συνέντευξη με άλλες άσχετες ερωτήσεις και κατα διαστήματα έκανα και τις ερωτήσεις που ήθελα προσπαθώντας να τις προσαρμώσω στο κλίμα του διαλόγου. Τα παιδιά ήταν και τα τρία παιδιά Ρομά. Ζούσαν στον καταυλισμό μέσα σε άσχημες συνθήκες αφού δεν τηρούνταν ούτε οι κανόνες υγιεινής και όλη μέρα ή επαιζαν ή βοηθούσαν τους γονείς τους. Το σχολείο ήταν ένα μικτό σχολείο καθώς πήγαιναν παιδιά πολλών διαφορετικών εθνικοτήτων. Βρισκόταν ακριβώς απέναντι από τον καταυλισμό και τα παιδιά είχαν εύκολη πρόσβαση σε αύτο. Το σχολείο βρισκόταν σε καλή κατάσταση και σε όλα τα παιδιά έδειχνε να αρέσει. Οι καθηγητές είναι πολύ κοντά στα παιδιά και με κάθε τρόπο προσπαθούν να τα βοηθήσουν στο σχολείο. Διοργανώνουν πολλά προγράμματα και καλοκαιρινά μαθήματα προκειμένου να μην χάσουν την επαφή τους με το σχολείο.
Για τους συγκεκριμένους ανθρώπους η χρήση των μαθηματικών είναι πολύ σημαντική καθώς μέσω των μαθηματικών μπορούν και δουλεύουν ώστε να βγάλουν χρήματα και να μπορούν να ζήσουν με την οικογενειά τους. Ας σημειώσουμε ότι η οικογένεια είναι ότι σημαντικότερο για αυτούς και χωρίς να έχουν δουλειά δεν μπορούν να κάνουν οικογένεια. Ο λόγος που χρησιμοποιούν μαθηματικά είναι καθαρά ωφελιμιστικός καθώς κανένας από όσους συνάντησα δεν είχε τελειώσει κατι περισσοτερο απο το δημοτικο. Λέγοντας ότι ο λόγος που χρησιμοποιούν μαθηματικά είναι καθαρά ωφελιμιστικός,δεν θέλω να δώσω αρνητική σημασία στη λέξη. Εννοώ ότι τα χρησιμοποιούν προκειμένου να εργαστούν και να βγάλουνε χρήματα ώστε να μπορέσουν να κάνουν οικογένεια και παιδιά. Δεν τα χρησιμοποιούν ώστε να αρχίσουν να σκέφτονται πιο αφαιρετικά ώστε να αρχίσουν να αμφισβητούν την παρούσα κατάσταση. Τα χρησιμοποιούν μόνο για αυτό το λόγο. Με αυτή την έννοια θέλησα να χρησιμοποιήσω τον όρο ''ωφελιμιστικά'', θέλοντας να δείξω πως ο μοναδικός λόγος χρήσης τους είναι να εξυπηρετήσουν κάποιες βιωτικές ,καθημερινές τους ανάγκες.
Εγω: Σας αρέσουν τα μαθηματικά;
Παναγιωτης: Ναι.
Αντωνης: Ναι, γιατί μαθαίνω να βοηθάω το μπαμπα μου
Παναγιωτης: Και γω
Εγω: Δηλαδή ξέρετε να κάνετε πράξεις;
Και οι δυο: Ναι
Αντωνης: Εγω ξερω καλή προπαίδεια,6 7 42...Ρωτα με
Εγω: Αν ένα κιλο κάνει 2 ευρώ πόσο κάνουν τα 4 κιλά;
Αντωνης: Εεεεεε,2 4 6 8...8 κάνει
Παναγιωτης: ναι 8 κάνει
Αγγελος: Εγω ξέρω πόσο κάνει αλλο,εεε πες μου
Εγω: Πόσο κοστίζουν 3 γλαστρες λουλουδια;
Αγγελος: εεεε 15 ευρω αλλα εμεις τους λεε είκοσι για να πάρουμε περισσότερα
Εγω: ποιος άλλος ξέρει να κάνει πράξεις;
Ολοι μαζι: εγώ
Εγω: Γιατί σας αρέσει να μαθαίνετε μαθηματικά;
Ολοι μαζί: Για να ξέρουμε για την λαική,να να ξερουμε για τα λεφτα...
Εγω: Άρα σας αρέσουν τα μαθηματικά;
Ολοι μαζί: Ναι
Αυτο είναι ένα δείγμα απο την συνέντευξη. Τα παιδιά φαίνεται ότι θεωρούν πολύ χρήσιμα τα μαθηματικά ώστε να μπορούν να δουλέψουν.Για αυτό το λόγο οι γονείς τους μαθαίνουν απο μικρούς να υπολογιζουν. Η χρήση των τεχνομαθηματικών είνα σίγουρα ζήτημα επιβίωσης αφού χωρίς τη χρήση τους δεν μπορούν να δουλέψουν και να συντηρήσουν τις οικογένειές τους. Επιπλέον και τα παιδιά πρέπει να είναι σε θεση να χρησιμοποιήσουν μαθηματικά προκειμένου αρχικά να βοηθήσουν τους γονείς τους και έπειτα να μπορέσουν να συνεχίσουν τη δουλεία των γονιών τους ώστε να μπορέσουν να παντρευτούν και να κάνουν οικογένεια.
-Στη λαική τι κάνετε; βοηθάτε τους γονείς σας;
Ναι..εγώ τους βοηθάω
-Τι κάνετε δηλαδή?
Εγώ δίνω τα ρέστα, βάζω τα πράγματα
Εγω πουλάω λουλούδια στον κόσμο ,μέσα στην πόλη
-Εσείς κρατάτε καθόλου χρήματα;
Ε,,,όχι
Οχι
-Σας αρέσει που βοηθάτε τους γονείς σας;
Ναι για΄τί μαθαίνουμε τη δουλειά και μετά θα την κάνουμε και εμείς
Τα χρήματα τα θέλουμε για να δίνουμε στην οικογένειά μας
-Δεν θέλεις να κάνεις κάποια άλλη δουλειά τελικά;
Ε ναι θέλω να γίνω προπονητης της μπαρτσελόνα
Και εγω αλλά θα βοηθάω και τον μπαμπά μου με τα λουλούδια γιατί είμαστε 5 αδέρφια
Θεωρώ πως είναι βαθιά ριζωμένη στη συνείδηση των Ρομά η χρήση των μαθηματικών. Εννοώντας πως χωρίς αυτά δεν είναι σε θέση να εργαστούν. Στις πιο πολλές περιπτώσεις δεν καταλαβαίνουν καν ότι κάνουν χρήση μαθηματικών. Επιπλέον ο γραμματισμός τους περιορίζεται μόνο σε εκείνο το κομμάτι. Για παράδειγμα, ένα λογαριασμό της Δ.Ε.Η. δεν είναι σε θέση να τον διαβάσουν καθώς είναι τελείως εμπειρική η γνώση τους και περιορίζεται μόνο στο κομμάτι της δουλειάς. Όσες γνώσεις απέκτησαν δηλαδή βασίζονται σε αυτά που τους μετέφεραν οι γονείς τους και σε αυτά που είδαν εκείνη τη στιγμή στη λαική. Είναι δύσκολο λοιπόν να πούμε ότι τις γνώσεις μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν όπου χρειάζεται, παρά μόνο αν χρειάζεται να υπολογίσουν.
Τα περισσότερα συμβάντα που μου περιέγραψαν τα παιδιά είχαν να κάνουν με τη λαική.Τα παιδιά πουλάνε τα προιόντα στη λαική και έτσι πρέπει να είναι συνέχεια σε εγρήγορση ώστε να μην κάνουν κανένα λάθος. Έπρεπε να ξέρουν να δίνουν σωστά τα ρέστα, να ζυγίζουν, να μπορούν να διαιρούν ή να πολλαπλασιάζουν ώστε να βρίσκουν την σωστή τιμή των προιόντων, να υπολογίζουν το βάρος από τα σίδερα που θα πωλούσαν για λιώσιμο κτλ. Όπως μου ειπαν είναι πολύ σημαντικό να ξέρουν να χειρίζονται καλά τα μαθηματικά αλλιώς δεν θα μπορούν αργότερα να δουλέψουν και να βγάλουν χρήματα για να παντρευτουν(καθώς στόχος τους είναι μέχρι τα δεκαπέντε να έχουν παντρευτεί). Άλλωστε οι δουλειές που θα ακολουθήσουν είναι οι δουλειές των πατεράδων τους. Από ότι μου είπαν όμως την ταμειακή μηχανή την χρησιμοποιούν πολύ σπάνια καθώς οι γονείς τους δεν θεωρούν πως είναι ακόμα έτοιμα ώστε να πάρουν τέτοια ευθύνη.Επικεντρώθηκα περισσότερο στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν τα μαθηματικά και στο λόγο που τα χρησιμοποιούν. Περισσότερο χρήσιμα τους φαίνονται στη λαική, όπου και καλούνται να βοηθήσουν τους γονείς τους. Πηγαίνουν έξι η ώρα το πρωί με τους γονείς τους και αφού στήσουν τους πάγκους στη συνέχεια βγάζουν έξω τα πράγματα που είναι να πουλήσουν και τα απλώνουν στους πάγκους. Έπειτα οι γονείς τους αρχίζουν να φωνάζουν ώστε να έρθει ο κόσμος να ψωνίσει ενώ αυτά εξυπηρετούν τους πελάτες. Ζυγίζουν τα προιόντα,τα κοστολογούν, δίνουν τα ρέστα και μετράνε τα χρήματα. Την ταμειακή μηχανή δεν την χρησιμοποιούν όπως μου είπαν γιατί ακόμα είναι μικροί και οι γονείς τους μάλλον δεν τους εμπιστεύονται.
Βασικοί διάμεσοι γραμματισμού είναι σίγουρα οι δάσκαλοι του σχολείου τους οι οποίοι όπως μου είπαν τα παιδιά τους έχουν μάθει να κανουν πράξεις (πρόσθεση,αφαίρεση κτλ) και έτσι μπορούν να υπολογίζουν στη λαική τα χρήματα (φαινεται και στην συνέντευξη η ευκολία του να μετρούν). Σημαντικό ρόλο όμως παίζουν και οι γονείς τους (άτυπη μόρφωση) οι οποίοι μέσω της δουλείας που τους παίρνουν κάθε μέρα τους μαθαίνουν να υπολογίζουν σωστα και να ξέρουν τι να κάνουν κάθε φορά με τα χρήματα. Εντύπωση μου έκανε πως ξέρουν να ζυγίζουν πολύ εύκολα, να δίνουν ρέστα, να κάνουν γρήγορα πολλαπλασιασμό κτλ. Και μάλιστα στα μαθηματικά οι καλύτεροι μαθητές ήταν τα παιδιά των Ρομά. Αυτό και μόνο αποδεικνύει πως έχουν καθημερινή επάφη με το συγκεκριμένο αντικείμενο.
Τα παιδιά απο ότι μου είπαν όλοι οι φίλοι τους δουλεύουν με τους γονείς τους είτε στη λαική είτε πουλώντας σίδερα είτε λουλούδια κτλ. Δουλεύουν ή με τους γονείς τους (π.χ.λαική) ή μονα τους (π.χ.λουλούδια στο δρόμο). Παρέα κάνουν μόνο με παιδιά από τον καταυλισμό και για αυτό το λόγο το ένα βοηθάει το άλλο και κατανοούν τα προβλήματα που μπορεί να έχει ένα παιδί σχετικά με τη δουλειά του. Παίζουν μαζί και στο σχολείο κάθονται όλα μαζί, χωρίς να δίνουν ιδιαίτερη σημασία στα παιδιά εκτός καταύλισμου. Είναι αρκετά θρήσκοι και δεν δέχονται ευκολα κάτι διαφορετικό απο αυτό που ξέρουν. Οι γονείς τους ασκούν μεγάλη επιρροή πανω τους, μεγαλύτερη και απο το δάσκαλο τους. Τα δίκτυα μάθησης και διάχυσης είναι σίγουρα οι γονείς και οι δάσκαλοι αν και οι δάσκαλοι από ότι κατάλαβα έρχονται σε δεύτερη μοίρα καθώς για τα παιδιά οι γονείς τους είναι και οι ΄΄ήρωές τους΄΄. Ο τρόπος που έχουν μεγαλώσει δεν τους επιτρέπει να κατάλάβουν ότι καλό θα ήταν τα παιδιά τους να μην παρατήσουν το σχολείο. Και όταν λέω ότι δεν τους επιτρέπει να καταλάβουν αυτό το πράγμα δεν εννοώ ότι είναι νοητικά ή βιολογικά κατώτεροι. Εννοώ ότι είναι πολύ ΄΄πεισματάρηδες΄΄ στις θέσεις τους και επειδή ποτέ δεν είχαν κάποιον να τους ωθήσει στην εκπαίδευση αυτό που συμβαίνει τώρα σίγουρα είναι κάτι πρωτόγνωρο για αυτούς. Ας σκεφτούμε ότι πριν λίγα χρόνια τους είχαμε τελείως απομονομένους και ξαφνικά τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια ένταξής τους στη ΄΄δικία μας κοινωνία΄΄. Έτσι απο τη μία υπάρχει η καχυποψία και από την άλλη η εμμονή στις παραδοσιακές ιδέες τους και συνήθειές τους. Για αυτό το λόγο πιστεύω πως δίνουν ιδιαίτερη σημασία στους γονείς τους και όχι τόσο πολύ στους δασκάλους τους.
Τα μαθηματικά, όπως μου είπαν και τα παιδιά, τα χρησιμοποιούν στο σχολείο προκειμένου να λύσουν κάποια άσκηση αλλά και την ώρα της δουλειάς καθώς το παραμικρό λάθος μπορεί να φέρει χάσιμο χρηματικό στην οικογένεια και δεν το θέλουν αυτό.Τόσο λοιπόν στην λαική όσο και όταν πουλάνε άλλα πράγματα στο δρόμο όπως χαλιά ,λουλούδια σίδερα κτλ πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί καθώς όπως μου είπαν και οι άλλοι μερικές φορές προσπαθούν να τους κλέψουν.Χρήματα για τον ευατό τους δεν κρατάνε καθώς τα χρειάζετε η οικογένεια τους. Κάθε μέρα πηγαίνουν στη λαική από το πρωί και αφού στηθούν οι πάγκοι ξεκινούν να πουλούν. Σε επαφή με τον κόσμο έρχονται τα παδιά και όχι τόσο οι γονείς τους. Με αυτό τον τρόπο ίσως προσπαθούν να προσελκύσουν και περισσότερο κόσμο χρησιμοποιώντας τα παιδιά τους προκειμένου ο άλλος να ευαισθητοποιηθεί. Τα χρήματα τα διαχειρίζονται τα παιδιά εκείνη τη στιγμή και στη συνέχεια τα δίνουν στους γονείς του. Όλους τους υπολογισμούς, το ζύγισμα και τις συναλλαγές τις κάνουν τα παιδιά. Στο τέλος της μέρας μετράνε τα χρήματα και αφού ξεστήσουν τους πάγκους επιστρέφουν στο σπίτι τους. Όπως ανέφερα πιο πάνω τα παδιά δεν χρησιμοποιούν τόσο πολύ την τεχνολογία όσο την χρησιμοποιούν παιδιά εκτός του καταυλισμού. Αυτό συμβαίνει και λόγω ελλειψης χρημάτων αλλά και λόγο της κουλτούρας τους. Η επαφή τους με την τεχνολογία είναι πολύ μικρή και μόνο κάποια από τα παιδιά είχαν κινητό και κάποια άλλα playstation στο οποίο και έπαιζαν τα περισσότερα παιδιά του καταυλισμού. Τα σπίτια τους είνα ανοιχτά για τους άλλους και έτσι η επικοινωνία αλλά και οι σχέσεις τους είναι πιο άμεσες.
Η εργασία ήταν πολύ ενδιαφέρουσα. Σίγουρα θα χρειαζόμουν περισσότερο χρόνο για να δω περισσότερα πράγματα γενικά για τη ζωή των Ρομά αλλά μου πρόσφερε μια πολύ χρήσιμη εμπειρία ώστε να μπορέσω να καταλάβω με ποιό τρόπο χρησιμοποιούν τα παιδιά των Ρομά τα μαθηματικά. Σίγουρα είναι σε πλεονεκτικότερη θέση απο τα υπόλοιπα παιδιά αλλά ο λόγος που τα χρησιμοποιούν είναι μόνο για να μπορούν να δουλέψουν χωρίς να έχουν στόχο κάτι άλλο όπως την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Καλό θα ήταν να προσαρμόζουν τα μαθηματικά αυτων των παιδιών στις καθημερινές τους δραστηριότητες προκειμένου να είναι πιο αποτελεσματική και πιο χρησιμη για αυτα. Με αυτο τον τρόπο θα δείχνουν και μεγαλύτερο ενδιαφέρον και θα μπορούν να χειρίζονται με ακόμη μεγαλύτερη ευκολία τους υπολογισμούς που θα κάνουν στη δουλεία. Αν είχα τη δυνατότητα να διδάξω σε αυτά τα παιδιά σίγουρα θα προσπαθούσα να τους αναδείξω την έννοια του να είσαι ελεύθερος και να μην εξαρτάσαι απο κάποιον. Σε κάθε περίπτωση θα προσπαθούσα να σχεδιάσω δραστηριότητες που αφορούν την μάθησή τους και έξω απο τον κατυαλισμό. Θα διοργάνωνα δραστηριότητες στο πανεπιστημίο σε συνεργασία με κάποιους καθηγητές ώστε να έχουν την ευκαιρία τα παιδιά να δουν και τον ''κόσμο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης''. Θα τα παρότρυνα να δουν και μία άλλη όψη της κοινωνίας πέαρ απο αυτή που βλέπαν μέχρι εκείνη τη στιγμή προκειμένου να έχουν μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την κατάσταση που επικρατεί. Θα έθετα ως βασικότερο στόχο να γίνουν ανεξάρτητα μέσω της μάθησης και να μην χρειάζονται μεσάζοντες ώστε να έχουν ιατροφαρφακευτική περίθαλψη ή να πάρουν κάποιο δάνειο, Να είναι σε θέση να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες της κοινωνίας και να γίνονται πιο δυνατοί και πιο ανεξάρτητοι αμφισβητώντας την παρούσα κατάσταση. Τα παιδιά φαίνονταν ευτυχισμένα αν και πιστεύω θα ήθελαν να έχουν μεγαλύτερη προσοχή απο τους γονείς τους και περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Προσπαθούσαν και κάθε περίπτωση να τους μιμηθούν και να τους κάνουν ευτυχισμένους ώστε να τα δώσουν λίγη περισσότερη σημασία. Σίγουρα φαίνονταν ευτυχισμένα αλλά πιστεύω πως αν ήταν στο χέρι τους θα την άλλαζαν αυτή την κατάσταση. Περισσότερο συμβιβασμένα θα έλεγα ότι φαίνονταν τελικά παρά ευτυχισμένα.
Σταθοπούλου, Χ. (2005). Εθνομαθηματικά: διερευνώντας την πολιτισμική διάσταση των μαθηματικών και της μαθηματικής εκπαίδευσης. Αθήνα: Ατραπός
Walkerdine, V. (2013). Αποκλείοντας τα κορίτσια: Κορίτσια και μαθηματικά. Α. Χρονάκη (Επιμ.). Αθήνα: Gutenberg- Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
Η εργασία μας προσέφερε νέα πράγματα και να κατανοήσουμε καλύτερα τον τρόπο που ζουν αυτοί οι άνθρωποι. Πρέπει να σταματήσουμε να τους αποκλείουμε και να καταλάβουμε ότι είναι και αυτοί ίδιοι με μας. Ο ρατσισμός που νιωθουν να βιώνουν είναι τεράστιος και αυτό κάνει κακό τόσο σε μας όσο και σε αυτούς με αποτέσματα να δημιουργούνται εντάσεις και να μην μας εμπιστεύονται. Νομίζω πως τα κοινά μας είναι πολύ περισσότερα απο ότι οι διαφορές μας και για αυτό το λόγο θα έπρεπε να τους προσεγγίσουμε εκ νεου. Είναι τόσο καχύποτποι εναντίον μας και σίγουρα με το δίκιο τους. Όταν ένα μέρος τους πληθυσμού μας έχει ακροδεξιές απόψεις και τους υποτιμά τότε και αυτοί με τη σειρά τους νιώθουν ότι θέλουν να προστατευτούν και για αυτό το λόγο απομακρύνονται από εμάς. Όπως, χαρακτηριστικά, μου είπε και ο πατέρας ενός παιδιού ΄΄ γιατί να τον στείλω στο σχολείο, για να τον κοροιδεύουν επειδή είμαστε Ρομά, επειδή είμαστε από αλλού και επειδή ζούμε σε καταυλισμό; Εδώ είναι ασφαλής.΄΄ Σίγουρα πίσω από αυτά τα λόγια του πατέρα κρύβεται μια αλήθεια. Και πρέπει να αναρωτηθούμε όλοι. Είμαστε τελικά έτοιμοι να δεχτούμε τη διαφορετικότητα του άλλου; Είμαστε όλοι ίσοι αλλά και διαφορετικοί.