Διαδικτυακά Μοντέλα Διδασκαλίας και Ικανοποίηση

Λαμπροπούλου Βασιλική
Περίληψη: 

Σκοπός της παρούσης έρευνας είναι μια αρχική καταγραφή των απόψεων και το βαθμό ικανοποίησης των φοιτητών από τη συμμετοχή σε ένα μικτού τύπου διαδικτυακό μάθημα (e-learning). Παράλληλα, έγινε προσπάθεια εντοπισμού της ενδεχόμενης σχέσης της εργασιακής κατάστασης τους με το βαθμό ικανοποίησης από τη συμμετοχή και χρήση της πλατφόρμας του e-learning. Τα αποτελέσματα εμφάνισαν ότι η εργασία επηρεάζει έντονα το βαθμό ικανοποίησης από τη χρήση μιας e-learning πλατφόρμας διδασκαλίας.

Την τελευταία δεκαετία η διάδοση της χρήσης του Διαδικτύου και οι νέες τεχνολογικές εφαρμογές του Web 2.O, οδήγησαν τα εκπαιδευτικά συστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο να ενσωματώσουν τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας (ΤΠΕ) στα προγράμματα τους. Πέρα από την εξέλιξη της τεχνολογίας οι αλλαγές στην οικονομία, στις εργασιακές συνθήκες, αλλά στις κοινωνικές δομές συνέτειναν στην ανάγκη για τη δια βίου εκπαίδευση κι επιμόρφωση των ατόμων, τόσο για την ικανοποίηση των προσωπικών τους αναγκών, όσο και για τις επαγγελματικές τους ανάγκες. Η δια βίου εκπαίδευση αποτελεί μια οικονομική, κοινωνική και ατομική ανάγκη στη σύγχρονη κοινωνία (Ruey, 2010). Οι παραδοσιακές μορφές εκπαίδευσης δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις μιας ανταγωνιστικής αγοράς εργασίας και η αρχική τυπική εκπαίδευση του ατόμου δεν μπορεί πλέον να καλύψει ολόκληρο τον ενεργό εργασιακό του βίο. Περιοριστικοί παράγοντες όπως η ηλικία, ο χρόνος ολοκλήρωσης σπουδών, το κλειστό περιεχόμενο σπουδών και η απόσταση λειτουργούν αποτρεπτικά στη συμμετοχή των περισσότερων εργαζομένων σε προγράμματα σπουδών. Οι ανάγκες για συνεχή επιμόρφωση απαιτούν ευέλικτα εκπαιδευτικά μοντέλα, όπου η φυσική παρουσία του εκπαιδευόμενου δεν είναι απαραίτητη, ο χρόνος φοίτησης προσαρμόζεται με ευελιξία στο πρόγραμμα του καθενός, οι προσωπικές μορφωτικές ανάγκες προσδιορίζουν την επιλογή του περιεχομένου σπουδών, η ηλικία δεν έχει σημασία και η απόσταση από την έδρα του εκπαιδευτικού φορέα δεν λειτουργεί αποτρεπτικά για την παρακολούθηση και ολοκλήρωση του προγράμματος.

Τα πανεπιστήμια δεν θα μπορούσαν να μην αξιοποιήσουν τις δυνατότητες της τεχνολογίας. Διάφορες μορφές εξ αποστάσεως διαδικτυακής εκπαίδευσης προσφέρονται ανάλογα με τον προγραμματισμό, την χρηματοδότηση, τις τεχνολογικές δυνατότητες και τους γενικότερους στόχους του κάθε πανεπιστημιακού τμήματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Τα προγράμματα σπουδών του προσφέρονται αμιγώς διαδικτυακά, ενώ οργανώνονται κάποιες συναντήσεις δια ζώσης κατά τη διάρκεια των εξαμήνων φοίτησης. Πολλά πανεπιστημιακά τμήματα έχουν οργανώσει διάφορες πλατφόρμες διαδικτυακής μάθησης, ανάλογα με τις ανάγκες των προσφερόμενων μαθημάτων και των διδασκόντων.

Ένα διαδικτυακό μοντέλο διδασκαλίας (e-learning) είναι ένα εξειδικευμένο πληροφοριακό σύστημα σχεδιασμένο για διδασκαλία (Lu & Chiou, 2010). Για την παροχή της μάθησης αξιοποιούνται ψηφιακές τεχνολογίες και εφαρμογές, το διαδίκτυο, η τηλεδιασκέψεις, κινητή τηλεφωνία, βάσεις δεδομένων, πολυμέσα (Njenga &Fourie, 2010). Υπάρχουν πολλές εκδοχές ανάλογα με τις ανάγκες διδασκαλίας, τον τεχνικό εξοπλισμό, το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Ένα μοντέλο διδασκαλίας e-learning είναι και το μικτό μοντέλο (blended learning).

Η μεικτή μορφή διδασκαλίας (blended learning) μπορεί να οριστεί ως ο συνδυασμός δια ζώσης παραδοσιακής διδασκαλίας με ασύγχρονή και/ή σύγχρονη διαδικτυακή διδασκαλία (Clayton, Blumberg & Auld, 2010). Αποτελεί μια ενδιάμεση εκδοχή ανάμεσα στο παραδοσιακό διδακτικό περιβάλλον και στο διαδικτυακό. Μπορεί να περιλαμβάνει ποικιλία διδακτικών μεθόδων, εποπτικών υλικών ψηφιακών ή συμβατικών, να συνδυάζει συμπεριφοριστικές με εποικοδομητικές προσεγγίσεις ανάλογα με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Γενικά, μπορεί να θεωρηθεί ότι συνδυάζει την παραδοσιακή με την on line διδασκαλία για την επίτευξη του βέλτιστου μαθησιακού αποτελέσματος.

Τα θετικά στοιχεία από τη χρήση ενός διαδικτυακού μοντέλου διδασκαλίας (e-learning) είναι πολλά. Η μεγάλη ποικιλία εργαλείων και εφαρμογών που μπορούν να αξιοποιηθούν κατά τη διδασκαλία όπως κείμενα, βίντεο, εικόνες, αρχεία ήχου, γραφικά και πρόσβαση σε απεριόριστες πηγές πληροφοριών μέσω του διαδικτύου. Οι χρήστες μπορούν να έχουν πρόσβαση από οποιοδήποτε σημείο και οποιαδήποτε ώρα, ανάλογα με τον προσωπικό προγραμματισμό τους και τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Η συμμετοχή των συμμετεχόντων σε ομάδες μέσω εφαρμογών του διαδικτύου με σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών και την συνεργασία. Η συνεχής επικοινωνία με τους διδάσκοντες για την υποστήριξη της μαθησιακής πορείας τους. Επιπλέον, ο κάθε συμμετέχων οργανώνει την προσωπική του μαθησιακή πορεία ανάλογα με το επίπεδο και τις ανάγκες του, επιλέγοντας το κατάλληλο περιεχόμενο και το ρυθμό προόδου του (Lu & Chiou, 2010).

Η διεύρυνση της χρήσης των διαδικτυακών μοντέλων διδασκαλίας αναπόφευκτα δημιουργεί την ανάγκη για έρευνα πολλών πτυχών και παραγόντων σχετικών με την εκπαιδευτική αυτή καινοτομία. Μια ενδιαφέρουσα ερευνητική πρόταση είναι η διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν το βαθμό ικανοποίησης των χρηστών τέτοιων μοντέλων εκπαίδευσης. Η σημασία του βαθμού ικανοποίησης των χρηστών έχει νόημα για την αξιολόγηση και τον επανασχεδιασμό των μοντέλων επιδιώκοντας την καλύτερη ποιότητα και τη μεγιστοποίηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Ο Teo (2010) αναφέρει την ικανοποίηση ως το βασικό παράγοντα ενός επιτυχημένου διαδικτυακού μοντέλου διδασκαλίας και την ύπαρξη θετικής επίδρασης στα κίνητρα μάθησης. Επίσης, οι μαθητές με υψηλά ποσοστά ικανοποίησης προτίθενται να ξαναχρησιμοποιήσουν μια πλατφόρμα διαδικτυακής διδασκαλίας και παραπονιούνται λιγότερο (Wang, 2010).

Ως ικανοποίηση του χρήστη (e-learner satisfaction) από τη χρήση μιας πλατφόρμας e-learning η Chiou at al.(2005) ορίζει το βαθμό στον οποίο είναι ικανοποιημένοι οι χρήστες της. Αποτελεί τη συνάθροιση πολλών ικανοποιήσεων από επιμέρους παράγοντες. Σε ανασκόπηση της βιβλιογραφίας προτείνονται διαφορετικοί παράγοντες .Σύμφωνα με τους Lu & Chiou και τη Wang τέσσερις παράγοντες περιγράφουν το βαθμό ικανοποίησης από ένα διαδικτυκό μοντέλο διδασκαλίας:

    • η φιλικότητα της επιφάνειας χρήσης( interface friendliness), κατά πόσο ο χρήστης θεωρεί ότι η επιφάνεια αλληλεπίδρασης του συστήματος είναι φιλική, εύκολη στη χρήση και σταθερή
    • το πλούσιο περιεχόμενο (content richness), κατά πόσο τα μαθησιακά περιεχόμενα είναι σύγχρονα, πλούσια, με μεγάλη ποικιλία και αξιόπιστα
    • η αντίληψη της ευελιξίας (perceived flexibility),
    • η αντίληψη της κοινότητας (perceived community), αν η πλατφόρμα παρέχει στους χρήστες τη δυνατότητα της επικοινωνίας για συνεργασία και ανταλλαγή περιεχομένων (Lu & Chiou, 2010, Wang, 2003).
Υλικά: 

Ερωτηματολόγιο

Η συμπλήρωση του ερωτηματολογίου είναι ανώνυμη. Παρακαλώ επιλέξτε την απάντηση που σας εκφράζει.

    1. Η αλληλεπίδραση της πλατφόρμας του e-learning είναι εύκολη στη χρήση.
    1. Η αλληλεπίδραση της πλατφόρμας του e-learning είναι φιλική.
    1. Ο χειρισμός της πλατφόρμας του e-learning είναι κατανοητός.
    1. Ο χειρισμός της πλατφόρμας του e-learning σας διευκολύνει να βρείτε τα περιεχόμενα που χρειάζεστε.
    1. Η πλατφόρμα του e-learning σας διευκολύνει να έχετε πρόσβαση στα περιεχόμενα που κοινοποιούν οι συμφοιτητές σας.
    1. Η πλατφόρμα του e-learning σας διευκολύνει να μοιράζεστε περιεχόμενα σας με τους συμφοιτητές σας.
    1. Η πλατφόρμα του e-learning σας διευκολύνει να συζητάτε τα περιεχόμενα με τους συμφοιτητές σας.
    1. Η πλατφόρμα του e-learning σας διευκολύνει να συνεργάζεστε με τους συμφοιτητές σας.
    1. Η πλατφόρμα του e-learning παρέχει επαρκή μαθησιακά περιεχόμενα.
    1. Η πλατφόρμα του e-learning παρέχει ποικιλία μαθησιακών περιεχομένων
    1. Η πλατφόρμα του e-learning παρέχει ενημερωμένο/σύγχρονο μαθησιακό περιεχόμενο.
    1. Η πλατφόρμα του e-learning παρέχει πλούσιο και χρήσιμο μαθησιακό περιεχόμενο.
    1. Η πλατφόρμα του e-learning σας δίνει τη δυνατότητα να ελέγχετε τη μαθησιακή σας εξέλιξη.
    1. Η πλατφόρμα του e-learning σας παρέχει τη δυνατότητα να επιλέξετε τι θέλετε να μάθετε
    1. Η πλατφόρμα του e-learning σας παρέχει τη δυνατότητα να μαθαίνετε με τη δική σας ακολουθία.
    1. Η πλατφόρμα του e-learning σας παρέχει τη δυνατότητα να οργανώνετε την προετοιμασία και την ανασκόπηση του μαθήματος.
    1. Συνολικά, είσαστε ικανοποιημένοι με την πλατφόρμα του e-learning
    1. Είσαστε ευχαριστημένοι με την εμπειρία της χρήσης της πλατφόρμας του e-learning
Σύνθεση υλικών και δράσεων: 

Παρούσα Έρευνα

Σκοπός και υποθέσεις της έρευνας

Εκτός από την διερεύνηση των απόψεων και το βαθμό ικανοποίησης των φοιτητών έγινε προσπάθεια εντοπισμού της ενδεχόμενης σχέσης της εργασιακής κατάστασης τους με τη θετική εμπειρία τους από τη συμμετοχή σε ένα εξ αποστάσεως διαδικτυακό μάθημα. Πολλές φοιτήτριες παράλληλα με τη φοίτηση στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα είναι πλήρως απασχολούμενες εκπαιδευτικοί, γεγονός που δυσχεραίνει την παρακολούθηση των μαθημάτων. Υποθέτουμε ότι η δυνατότητα συμμετοχής σε μαθήματα τα οποία δεν απαιτούν τη συνεχή φυσική παρουσία των φοιτητριών και προσφέρουν τη δυνατότητα επιλογής και οργάνωσης του προσωπικού ρυθμού μάθησης, θα είχε θετική συσχέτιση με μεγάλο βαθμό ικανοποίησης από τη χρήση της διαδικτυακής πλατφόρμας διδασκαλίας.

Δείγμα

Στην παρούσα έρευνα συμμετείχαν 20 φοιτήτριες που παρακολουθούν το πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών του τμήματος Προσχολικής Αγωγής κι Εκπαίδευσης της Παιδαγωγικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Κατά το δεύτερο Εξάμηνο της φοίτησης τους παρακολούθησαν δύο υποχρεωτικά μαθήματα «Θεωρίες σχεδιασμού εκπαιδευτικού υλικού» και «Θεωρίες αξιολόγησης εκπαιδευτικού υλικού».

Διαδικτυακή Πλατφόρμα Διδασκαλίας

Τα μαθήματα στα οποία αναφέρεται η παρούσα έρευνα είναι: «Θεωρίες σχεδιασμού εκπαιδευτικού υλικού» και «Θεωρίες αξιολόγησης εκπαιδευτικού υλικού». Τα μαθήματα προσφερόταν με μεικτή μορφή. Μισές συναντήσεις έγιναν με το παραδοσιακό μοντέλο διδασκαλίας, δηλαδή με τη την πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλία και οι άλλες μισές μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας ασύγχρονης εκπαίδευσης. Στην πλατφόρμα υπήρχε υλικό σχετικό με την κάθε εισήγηση, χώρος για συζήτηση (forum), χώρος ανακοινώσεων και ο κάθε χρήστης διαμόρφωνε το προσωπικό του λογαριασμό. Επίσης, παρεχόταν η δυνατότητα στις φοιτήτριες να αποστέλλουν τις εργασίες τους σε ηλεκτρονική μορφή στους διδάσκοντες. Τέλος, υπήρχε η δυνατότητα επικοινωνίας με τους εισηγητές μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για την παροχή πληροφοριών και διευκρινήσεων σχετικών με τη θεματολογία. Οι εισηγήσεις που δεν διδάχθηκαν με τον παραδοσιακό τρόπο στηρίχτηκαν αποκλειστικά στο υλικό και την βιβλιογραφία που αναρτήθηκε στην πλατφόρμα. Για οποιεσδήποτε απορίες και επιπρόσθετες πληροφορίες οι φοιτήτριες επικοινωνούσαν με τον αντίστοιχο εισηγητή. Μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων οι φοιτήτριες παρουσίασαν στην ολομέλεια και την υπεύθυνη διδάσκουσα τις τελικές τους εργασίες. Τα δύο μαθήματα με τον τρόπο που υλοποιήθηκαν μπορούν να ενταχθούν στην κατηγορία της μικτής μορφής, όπου συνδυάζονται οι παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας με τις εφαρμογές της εξ αποστάσεως και διαδικτυακής εκπαίδευσης.

Εργαλείο

Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο 18 ερωτήσεων των Lu & Chiou (2010) σχετικά με το βαθμό ικανοποίησης των φοιτητριών από την εμπειρία τους στη χρήση της ηλεκτρονική πλατφόρμας εκπαίδευσης. Στο εργαλείο αυτό μετρώνται οι τέσσερις παράγοντες που περιγράφουν την ικανοποίηση σε μια 7βαθμη κλίμακα Likert, όπου οι συμμετέχοντες βαθμολογούσαν το ποσοστό συμφωνίας τους με την ερώτηση με απαντήσεις σε κλίμακα 1-7: το 1 αντιπροσώπευε το «Διαφωνώ Απόλυτα» και το 7 «Συμφωνώ Απόλυτα».

Διαδικασία

Η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων έγινε ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωση της παρακολούθησης των μαθημάτων. Συλλέχθηκαν και δημογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων, η εργασιακή τους κατάσταση, οι γνώσεις χειρισμού Η/Υ, η ηλικία τους.

Αποτελέσματα

Στον πίνακα 1 παρουσιάζεται η επίδραση της εργασιακής κατάστασης των συμμετεχόντων στους παράγοντες IF (φιλικότητα επιφάνειας χρήσης), PC (αντίληψη της κοινότητας), CR (πλούσιο περιεχόμενο), PF (αντίληψη ευελιξίας) και SAT (ικανοποίηση), που εξετάστηκε με την ανάλυση διακύμανσης (ANOVA). Σημαντικές διαφορές εντοπίστηκαν στην αντίληψη της ευελιξίας, του πλούσιου περιεχομένου και του βαθμού ικανοποίησης, μεταξύ των εργαζόμενων και των μη εργαζόμενων.

Πίνακας 1: Περιγραφικά στατιστικά και αποτελέσματα ANOVA

JOB STATUS

WORKING (n=8)

NOT WORKING (n=12)

MEAN

SD

MEAN

SD

F

IF

5,66

0,87

5,54

0,80

0,50

PC

4,06

2,08

4,06

1,81

6,29

CR

5,47

1,41

4,19

1,14

0,25

PF

4,59

2,01

3,40

1,57

3,41

SAT

4,56

1,46

4,21

1,06

0,26

Από τον πίνακα 2 φαίνεται ότι οι εργαζόμενες φοιτήτριες απολαμβάνουν μεγαλύτερη ικανοποίηση και αντιλαμβάνονται σε μεγαλύτερο βαθμό την ευελιξία και το πλούσιο περιεχόμενο, σε αντίθεση με τις μη εργαζόμενες.

Πίνακας 2 Οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο υπο-ομάδων

Variable

Result

Perception

IF

Work status

ns

PC

Work status

ns

CR

Work status

Working>Not working

PF

Work status

Working>Not working

SAT

Work status

Working>Not working

IF, φιλικότητα επιφάνειας χρήσης; PC, αντίληψη της κοινότητας; CR, πλούσιο περιεχόμενο; PF, αντίληψη ευελιξίας; και SAT, ικανοποίηση; Ns, μη σημαντικό.

Ο παράγοντας της αντίληψης της κοινότητας παρουσιάζεται μη στατιστικά μη σημαντικός. Μπορεί να δοθεί μια ερμηνεία στη λογική ότι τα μαθήματα ήταν μικτού τύπου και οι φοιτήτριες κάθε δεύτερη εβδομάδα είχαν την ευκαιρία να συναντιούνται και συμμετέχουν σε μια μαθησιακή κοινότητα.

Αποτίμηση της Εμπειρίας: 

Η παρούσα έρευνα αποτελεί μια μικρής έκτασης πιλοτική έρευνα και είχε ως στόχο να διερευνήσει τόσο τη σχέση της εργασιακής κατάστασης των φοιτητών με το βαθμό ικανοποίησης από την εμπειρία τους σε διαδικτυκό μοντέλο διδασκαλίας, αλλά και γενικότερα τις απόψεις τους για το καινοτόμο αυτό εργαλείο. Η ερευνητική υπόθεση επαληθεύτηκε, καθώς οι εργαζόμενες φοιτήτριες εμφανίστηκαν ικανοποιημένες σε μεγαλύτερο βαθμό από τη χρήση της διαδικτυακής μορφής διδασκαλίας. Αυτό ενδεχομένως οφείλεται στην ευελιξία που παρέχει αυτό το μοντέλο διδασκαλίας, καθώς δεν απαιτείται φυσική παρουσία των φοιτητών στα μαθήματα. Ο μικτός τύπος των μαθημάτων, ενδεχομένως λειτουργεί ενισχυτικά στο βαθμό ικανοποίησης, καθώς η προσφορά των δια ζώσης μαθημάτων λειτουργεί υποστηρικτικά σε όλους τους παράγοντες της ικανοποίησης. Αυτό όμως είναι μια εικασία και δεν μπορεί να στηριχτεί στα δεδομένα της παρούσας έρευνας.

Η αξιολόγηση ενός ασύγχρονού μοντέλου διαδικτυακής διδασκαλίας σύμφωνα με τη Wang (2003) δεν μπορεί να γίνει αποκλειστικά με ένα μόνο εργαλείο μέτρησης. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα αυτής της μορφής διδασκαλίας. Θα μπορούσε να επαναληφθεί σε μεγαλύτερο πληθυσμιακό δείγμα, με συμμετέχοντες από διαφορετικές σχολές και ενδεχομένως και σε ακαδημαϊκές σπουδές που υλοποιούνται αποκλειστικά εξ αποστάσεως.

Μια παράμετρος που μπορεί να εξεταστεί είναι και το φύλλο των συμμετεχόντων. Στην παρούσα έρευνα οι συμμετέχοντες ήταν αποκλειστικά γυναίκες, μεταπτυχιακές φοιτήτριες της Παιδαγωγικής Σχολής. Σύμφωνα με τους Lu & Chiou (2010 )υπάρχει διαφορά στο βαθμό ικανοποίησης στους άνδρες από μια πλατφόρμα e-learning σε σχέση με τις γυναίκες. Στις Παιδαγωγικές σχολές οι άνδρες φοιτητές είναι σημαντικά λιγότεροι, οπότε θα είχε ενδιαφέρον η έρευνα να πραγματοποιηθεί σε σχολές όπου οι αναλογίες μεταξύ των δύο φίλων είναι πιο ισορροπημένες.

Η συλλογή των ερευνητικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε μετά την ολοκλήρωση της παρακολούθησης των μαθημάτων. Σε μια επόμενη έρευνα χρήσιμο θα ήταν να πραγματοποιηθούν παρατηρήσεις και συνεντεύξεις πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων, ώστε η εμπειρία των συμμετεχόντων να είναι πιο ισχυρή και πιο άμεση. Επιπλέον, είναι πιο εύκολο για τους ερευνητές να τροποποιήσουν την έρευνα τους κατά τη διάρκεια συλλογής των δεδομένων σε περίπτωση που υπάρξει ανάγκη.

Πολλές έρευνες σχετικές με το e-learning έχουν διερευνήσει το βαθμό ικανοποίησης σε συνάρτηση με το μαθησιακό στυλ των συμμετεχόντων και την αποτελεσματικότητα αυτής της μορφής διδασκαλίας με σταθμισμένα εργαλεία. Περαιτέρω διερεύνηση και στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε να υπάρξει με την χρήση ενός σταθμισμένου στα ελληνικά εργαλείου μέτρησης του μαθησιακού στυλ των συμμετεχόντων. Βέβαια απαιτείται ένας μεγάλος αριθμός συμμετεχόντων, ώστε να υπάρξει σημαντική εκπροσώπηση όλων των μαθησιακών τύπων και τα αποτελέσματα να είναι έγκυρα. Σε κάθε περίπτωση ή επιτυχία μιας εκπαιδευτικής καινοτομίας, όσο δύσκολο και αν είναι να αποτιμηθεί ποσοτικά, καλό είναι να αξιολογείται με έγκυρα εργαλεία. Άλλωστε τεχνολογικά καινοτόμα προγράμματα απαιτούν χρηματικούς πόρους και η αποτίμηση των προϊόντων επιβάλλεται τόσο από θεσμικούς παράγοντες, όσο και από εκπαιδευτικούς.

Μια ακόμη παράμετρος που ενδεχομένως θα άξιζε να μελετηθεί είναι και οι απόψεις των σχεδιαστών ή/και των διδασκόντων που επιλέγουν αυτό το εργαλείο για να διδάξουν. Η φιλοσοφία τους κατά τον σχεδιασμό, οι προσδοκίες τους και η συνολική εμπειρία τους είναι πολύτιμα στοιχεία για μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση αυτής της διδακτικής προσέγγισης. Τα ερευνητικά δεδομένα αποτελούν πάντοτε χρήσιμα στοιχεία τόσο για τους σχεδιαστές όσο και για τους διδάσκοντες, για την βελτίωση και το μελλοντικό σχεδιασμό.

Βιβλιογραφία: 

Chiou, C. M., Hsu, M. H., Sun, S. Y., Lin, T. C., Sun, P. C. (2005). Usability, quality, value, and e-learning continuance decisions. Computers & Education, 45, 399-416.

Clayton, K., Blumberg, F. & Auld, D. P. (2010). The relationship between motivation, learning strategies and choice of environment whether traditional or including an online component. British Journal of Education Technology, 41, 349-364.

Lu, H. P, & Chiou, M. J.,(2010). The impact of individual inferences on e-leαrning system satisfaction: A contingency approach. British Journal of Education Technology, 41, 307-323.

Njenga, K. J. & Fourie, L. C. H. (2010). The myths about e-learning in higher education. British Journal of Education Technology, 41, 199-212.

Ruey, S. (2010). A case study of constructivist instructional strategies for adult online learning. British Journal of Education Technology, 41, 706-720.

Teo, T. (2010). A structural equation modeling of factors influencing student teachers’ satisfaction with e-learning. British Journal of Education Technology, 41, E150-E152.

Wang, Y. S. (2003). Assessment of learner satisfaction with asynchronous electronic learning systems. Information & Management, 41, 75-86.