Κανονικότητα και μοτίβα
Submitted by ltme on Fri, 04/03/2015 - 13:41
Κανονικότητα είναι ένα μοτίβο που έχει σταθερά χαρακτηριστικά και επαναλαμβάνεται. Δημιουργείται ως προς: Τη δομή, το υλικό, το περιεχόμενο και την εξέλιξη. Την έννοια της κανονικότητας τη συναντάμε στα μαθηματικά, στη φύση, σε όλες τις επιστήμες, την τέχνη, τη γλώσσα, τη λογοτεχνία. Η εξάσκηση των παιδιών με την έννοια της κανονικότητας, θα τα εισάγει σε ένα τρόπο σκέψης που θα τα βοηθήσει βαθμιαία στην κατανόηση μαθηματικών εννοιών. Τα παιδιά έχουνε την τάση να χρησιμοποιούν αυθόρμητα επαναλήψεις (ρυθμικές, λεκτικές, κινητικές), να εντοπίζουν χαρακτηριστικά και ιδιότητες και να ομαδοποιούν αντικείμενα. Ωστόσο κάτι τέτοιο συμβαίνει χωρίς να γνωρίζουν την έννοια ως λέξη ή ως κατάσταση γενικά. Για να μάθουν λοιπόν την έννοια της κανονικότητας πρέπει να γίνει μια γεφύρωση άτυπης και τυπικής μάθησης. Αυτό θα επιτευχθεί με τη μέθοδο της εποικοδομητικής μάθησης. Λαμβάνοντας υπ’όψιν τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις των παιδιών , θα τα οδηγήσουμε σε ένα τρόπο σκέψης , όπου χρησιμοποιώντας τις εμπειρίες τους , θα τα προτρέψουμε να παρατηρήσουν και να αντιληφθούν ότι η κανονικότητα υπάρχει γύρω μας, είναι μέρος της καθημερινότητάς μας καθώς και τη χρησιμότητά της.
Η κεντρική ιδέα του σεναρίου μας ήταν τα παιδιά να γνωρίσουν την έννοια της κανονικότητας. Βασικοί στόχοι ήταν να έρθουν σε επαφή με την έννοια αυτή, όσον αφορά το χρώμα ή/και το σχήμα, να κατανοήσουν την ύπαρξή της στη φύση (π.χ. ζέβρα) και την καθημερινή ζωή για πρακτικούς λόγους (π.χ. αρχιτεκτονική) ή καλλωπιστικούς λόγους (π.χ. έργα τέχνης). Επίσης, να συνδέσουν την έννοια της κανονικότητας με την τάξη(να ταξινομήσουν αντικείμενα), να περιγράψουν, να συνεχίσουν, να κατασκευάσουν κανονικότητες και να διορθώσουν αναπαραστάσεις σχημάτων και χρωμάτων ώστε να σχηματιστεί μια κανονικότητα.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για τις δράσεις είναι: Κηρήθρα, φωτογραφία με μεγεθυμένο το επαναλαμβανόμενο μοτίβο της κηρήθρας, Power point με παραδείγματα κανονικότητας από τη φύση και την καθημερινή ζωή, χειραπτικό υλικό (ξυλάκια-κυβάκια), κόλλες Α4 και χρώματα, οικοδομικό υλικό, χαρτόνια τριών χρωμάτων, μπλε φόδρα, δυο κουκλάκια (παιδάκι ,σκυλάκι), λογισμικό kidspiration (τρία φύλλα εργασίας), φύλλα εργασίας σε Α4 και καρτέλες με κανονικότητα και χωρίς.
Επαφή με τις κανονικότητες.
Η δραστηριότητα αυτή είχε διάρκεια περίπου 20 λεπτά (ενώ είχαμε σχεδιάσει 50). Στόχος της ήταν να εισάγει τα παιδιά στην έννοια της κανονικότητας με αφορμή το σχήμα (μοτίβο) που επαναλαμβάνεται σε μια κηρήθρα. Περιελάμβανε συζήτηση (ερωταπαντήσεις – σχολιασμός) με τα παιδιά στη γωνιά της παρεούλας και επίδειξη εικόνων με παραδείγματα κανονικότητας από τη φύση και την καθημερινή ζωή.
Τάξη / αταξία.
Στόχοι: Μα κατανοήσουν τη χρησιμότητα της τάξης στην καθημερινότητα. Να ταξινομήσουν το οικοδομικό υλικό με όποιο κριτήριο θέλουν. Να περιγράψουν το κριτήριο με το οποίο ταξινόμησαν το υλικό
Στη δραστηριότητα αυτή έγινε αρχικά μια σύνδεση με την προηγούμενη δράση, καταλήγοντας ότι η κανονικότητα υπάρχει στη ζωή μας και είναι χρήσιμη. Συνδέσαμε την κανονικότητα με την τάξη, καθώς πολλές φορές βάζουμε αντικείμενα σε μια τάξη, μια σειρά. Είτε με βάση το χρώμα, το σχήμα ή και τα δύο. Μετά από αυτή τη μικρή εισαγωγή αδειάζουμε στο πάτωμα το χειραπτικό υλικό. Ρωτάμε τα παιδιά αν τους αρέσουν ανακατεμένα και αφού οι περισσότερες απαντήσεις που πήραμε ήτανε αρνητικές, τους ρωτάμε πώς θα ήθελαν να τα βάλουν. (απάντηση παιδιού: σε μια σειρά). Έπειτα πειραματίζονται με το χειραπτικό υλικό και το ομαδοποιούν κυρίως με βάση το χρώμα αλλά και το σχήμα. Ωστόσο κάποια από αυτά δημιούργησαν κανονικότητες χωρίς να το γνωρίζουν.(π.χ. ξυλάκια ίδιου χρώματος στη σειρά, δύο διαφορετικών χρωμάτων εναλλάξ ή ξυλάκι – κυβάκι εναλλάξ).
Ζητήσαμε από τα παιδιά να συνεχίσουν κανονικότητες με το χειραπτικό υλικό που χρησιμοποιήσαμε στην προηγούμενη δραστηριότητα. Τα παιδιά συνεχίζανε τα μοτίβα που δημιουργούσαμε εμείς με το χειραπτικό υλικό, σχηματίζοντας κανονικότητες. Οι πειραματισμοί τους σχολιάζονταν από εμάς αλλά και από τα άλλα παιδιά. Έτσι συνειδητοποίησαν τι ήτανε από αυτά που φτιάχνανε κανονικότητα και τι όχι.
Συνεχίζοντας μια κανονικότητα με βάση το χρώμα.
Στόχοι: Να παρατηρήσουν και να συνεχίσουν μια κανονικότητα σε ένα διαφορετικό περιβάλλον μάθησης.
Η δράση αυτή δεν ήταν προσχεδιασμένη αλλά θεωρήσαμε ότι θα βοηθούσε τα παιδιά πριν κάνουν κάτι αντίστοιχο στον υπολογιστή. Σαν έναυσμα της δράσης αυτής δημιουργήσαμε ένα προβληματισμό στα παιδιά για να συνεχίσουν ένα μοτίβο κανονικότητας με βάση το χρώμα. Έπρεπε να βοηθήσουν ένα παιδάκι να περάσει το ποτάμι (φόδρα) δημιουργώντας μια γέφυρα από χρωματιστά χαρτόνια. Για να είναι σωστή η γέφυρα έπρεπε τα χρώματα να είναι σε μια συγκεκριμένη σειρά. Την αρχή της «γέφυρας» (μοτίβο) την δίναμε έτοιμη στα παιδιά και αυτά καλούνταν ένα ένα να την συνεχίσουν.
Στη συνέχεια συνεχίστηκε η δράση στον υπολογιστή σε λογισμικό του kidspiration. Τα παιδιά ερχόντουσαν ανά ομάδες των δύο ή τριών ατόμων ανάλογα και βοηθούσαν πάλι το παιδάκι να περάσει το ποτάμι, βάζοντας στη σωστή σειρά τις χρωματιστές πλάκες, στο μικρόκοσμο αυτή τη φορά.
Τα παιδιά που περίμεναν για την δράση στον υπολογιστή σχεδίαζαν κανονικότητες και μοτίβα σε φύλλο εργασίας. 
Με την έναρξη της δεύτερης συνάντησης, η οποία διήρκησε περίπου 20 λεπτά, συζητήσαμε στη γωνιά της παρεούλας για όσα πραγματοποιήθηκαν την προηγούμενη μέρα. Με ερωτήσεις όπως « τι θυμόσαστε από χτες; Πώς το ονομάσαμε;» προσπαθούμε να καταλάβουμε τι θυμούνται τα παιδιά όσον αφορά την έννοια που διδάξαμε και αν την κατανόησαν, κάνοντας μια ανατροφοδότηση. Μέσα από ερωτήσεις προσπαθούμε να βγάλουμε τον ορισμό της κανονικότητας, από τα παιδιά. Συνεχίζουμε με παραδείγματα κανονικότητας και μη από τις έτοιμες καρτέλες και με εξάσκηση στον πίνακα.
Bρες αυτό που δεν ταιριάζει.
Στόχοι: Nα παρατηρήσουν το μοτίβο της κανονικότητας κάθε φορά και να αναγνωρίσουν αυτό που δεν ταιριάζει.
Η δράση αυτή πραγματοποιήθηκε στη γωνιά του υπολογιστή. Τα παιδιά καλούνται ανά ομάδες των δύο ατόμων στον υπολογιστή. Τους παρουσιάζουμε την ιστορία με την κυρία αταξία η οποία μας χάλασε τις κανονικότητες, προσθέτοντας ένα σχήμα στην κάθε σειρά το οποίο δεν ταιριάζει με τα υπόλοιπα. Τα παιδιά πρέπει να βρουν αυτό που δεν ταιριάζει και να το απομονώσουν. Υπήρχαν τέσσερις περιπτώσεις κανονικότητας οι οποίες ήτανε στη σειρά με βαθμό δυσκολίας. Ζητούσαμε από το κάθε παιδί να διορθώσει δύο αναπαραστάσεις ώστε να σχηματιστεί κανονικότητα, αλλά συνήθως το ένα βοηθούσε το άλλο όταν υπήρχε δυσκολία.
Bρίσκοντας το σχήμα που λείπει σε μια κανονικότητα.
Τα παιδιά δουλεύουν πάλι σε ομάδες των δύο ατόμων. Αυτή τη φορά πρέπει να συμπληρώσουν το σχέδιο που λείπει – έβγαλε η κυρία αταξία- από μια αναπαράσταση ώστε να σχηματιστεί μια κανονικότητα. Υπήρχαν τέσσερις αναπαραστάσεις και το κάθε παιδί συμπλήρωνε από δύο. Και σε αυτή την περίπτωση κάποιες φορές, το ένα παιδί βοηθούσε το άλλο.
Την πρώτη μέρα, τα παιδιά ενθουσιάστηκαν με την κηρήθρα καθώς τα περισσότερα από αυτά δεν είχαν ξαναδεί. Κατάλαβαν από την πρώτη στιγμή ότι κάτι επαναλαμβάνεται στην κηρήθρα («τρύπα» όπως είπαν). Τελικά με τη φωτογραφία του μοτίβου της κηρήθρας σε μεγέθυνση, κατάλαβαν ότι η «τρύπα» είναι ένα εξάγωνο που είναι στη σειρά και επαναλαμβάνεται. Η αφόρμηση αυτή σε συνδυασμό με την παρουσίαση κανονικοτήτων από την καθημερινότητα και τη φύση βοήθησε τα παιδιά να εισαχθούν με επιτυχία στην έννοια της κανονικότητας. Οι επόμενες δύο δράσεις που ακολούθησαν με το χειραπτικό υλικό, έδωσαν τη δυνατότητα στα παιδιά να πειραματιστούν, δημιουργώντας, αναπαράγοντας και συνεχίζοντας κανονικότητες. Αυτό το μέρος της διδασκαλίας το αντιμετώπισαν σαν παιχνίδι και τους άρεσε ιδιαίτερα, αφού τους έδινε τη δυνατότητα να δημιουργήσουν και να εκφραστούν ελεύθερα. Οι δύο τελευταίες δράσεις τις πρώτης μέρας προκάλεσαν το ενδιαφέρον των παιδιών. Το θέμα τους ήτανε κοινό (πρώτα βιωματικά και μετά σε μικρόκοσμο). Μια μικρή ιστορία στην οποία καλούνταν να λύσουν ένα πρόβλημα. Έτσι είχαν ενεργό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης και αυτό τους άρεσε πολύ. Η πρώτη μέρα ενθουσίασε τα παιδιά όσον αφορά τις δράσεις και συμμετείχαν ενεργά. Δημιουργούσαν και συνέχιζαν κανονικότητες όμως δυσκολεύονταν να δώσουν ονομασία σε αυτό που κάνουν – ορισμός: κανονικότητα – καθώς κάποιες φορές κάνανε κάποια πράγματα μηχανικά.
Τη δεύτερη μέρα, αφού κάναμε μια μικρή συζήτηση - ανασκόπηση των όσων είχαμε κάνει την προηγούμενη μέρα, καταλάβαμε που χρειάζονταν περισσότερη εξάσκηση και επισημάναμε ξανά τον ορισμό της κανονικότητας ώστε να τον οριστικοποιήσουν, βοηθώντας τα παιδιά να συνδυάσουν την άτυπη με την τυπική γνώση. Μετά από αυτή την επανάληψη τα παιδιά είχανε καλύτερη απόδοση στις επόμενες δράσεις και νιώθανε μεγαλύτερη σιγουριά. Αυτό το καταλαβαίναμε από τις απαντήσεις τους και από το γεγονός ότι με δική τους πρωτοβουλία δημιουργούσαν και αναγνώριζαν κανονικότητες. Οι δράσεις στους δύο μικρόκοσμους στο kidspiration έδωσαν στα παιδιά τη δυνατότητα να πειραματιστούν συμβολικά με την έννοια της κανονικότητας, βλέποντάς το σαν παιχνίδι. Σχεδόν όλα τα παιδιά θέλανε να ασχοληθούν με το λογισμικό και δεύτερη φορά. Η μέρα αυτή έκλεισε με το παιχνίδι με τις καρτέλες, το οποίο αποτελεί και αξιολόγηση της όλης διδασκαλίας. Αν και δυσκολευτήκαμε να συγκεντρώσουμε όλα τα παιδιά λόγω της κούρασης όλης της ημέρας, τελικά όταν ξεκίνησε το παιχνίδι άρχισε να τους αρέσει η διαδικασία.
Κατά τη διάρκεια της ενασχόλησης μιας ομάδας παιδιών με το λογισμικό τα υπόλοιπα παιδιά συμπλήρωναν τα φύλλα εργασίας. Την πρώτη μέρα με βάση το χρώμα και τη δεύτερη με βάση το σχήμα. Τη δεύτερη μέρα τα παιδιά δεν έδειχναν τόσο ενδιαφέρον να συνεχίσουν την κανονικότητα στο φύλλο εργασίας. Προτιμούσαν τις ελεύθερες δραστηριότητες κατά τη διάρκεια των οποίων κάποια ασχολήθηκαν με δική τους πρωτοβουλία με οικοδομικό υλικό, παιχνίδια και ζωγραφική δημιουργώντας δικιές τους κανονικότητες, γεγονός που μας εξέπληξε ευχάριστα.
Συμπερασματικά, ο αρχικός σχεδιασμός της διδασκαλίας μας επιτεύχθηκε, με κάποιες μικρές αλλαγές σχετικά με τη δομή και το χρόνο(1η μέρα), κατά την εφαρμογή του στο νηπιαγωγείο. Οι αλλαγές – συμπληρώσεις, αναφέρθηκαν και παραπάνω. Επίσης θα ήταν σημαντικό να αναφέρουμε πως η εργασία σε ομάδες στον υπολογιστή, δεν «δούλεψε» με όλα τα παιδιά και έτσι κάναμε κάποιες μικρές διαφοροποιήσεις, αφήνοντας κάποια παιδιά να δουλέψουν ατομικά. Τέλος το συγκεκριμένο θέμα, θα μπορούσε να δουλευτεί (αν είχαμε περισσότερο χρόνο στη διάθεσή μας) περισσότερες μέρες, με επιπλέον είδη δραστηριοτήτων, ώστε τα παιδιά να έρθουν σε επαφή και με άλλα είδη κανονικότητας.